KIRŞEHİR HALK OYUNLARININ TARİHÇESİ:
KIRŞEHİR FOLKLÖRÜ VE TARİHÇESİ
Kırşehir
Türk’ün genel karakterini tipik olarak ve hiç bozmadan sürdüren insanların
yaşadığı bir beldedir. Bu belde gözü tok gönlü zengin insanlarla doludur.
Kırşehir yöresi ve insanları sevinç ve kederlerinde hep ölçülüdür. Bahar ve yaz
aylarında genellikle düğünlerde ağır başlı ve içten bir söyleşi havası vardır.
Yemekleri ölçülü ve doyumludur. Kırşehir halkı gelenek ve göreneklerine sıkı
sıkıya bağlıdır. Birçok inançlarını günümüze kadar getirmiş ve bu günde bu
inançlarını aynen sürdürmektedir.
Bu inançların, gelenek ve göreneklerin günümüze kadar sürdürülebilmesindeki en
büyük etkenlerden birisi, Kırşehir’in Savaşlardan, doğal afetlerden çok fazla
zarar görmemesi, Sanayi kesimi olmaması nedeniyle de çok fazla göç alan bir il
olmaması nedeniyle kültürel yapısının zarar görmemesidir.
Kırşehir halk oyunları yönünden de oldukça zengindir. Halaylar ve Kaşık
oyunlarının bir arada olduğu ender illerden birisidir. Halay ve Kaşığın geçiş
bölgesi olarak da adlandırılmaktadır. Halaylar ve Kaşık oyunlarımızın en büyük
özelliği, Halaylarımız oldukça ağır ve sade olmasına rağmen, kaşık oyunlarımız,
müziğinde canlı ve ritmik oluşu nedeniyle oldukça hızlı ve hareketlidir.Bu
zıtlığa rağmen her iki oyun türünde de ağır başlılık ön plandadır ve ortak özelliktir.
Kaşık oyunları, halayları kendisine güven duygusunun anlatımını veren, ritmik
hareketlerle süslüdür. Halk Türkçe’si Anadolu ağzının genel gelişimi içinde
oğuz Türkçe sinin özelliklerini taşır.
Halk oyunlarımız Türkülerimiz kadar eskidir. Kesin bilinmemekle beraber 1800 lü
yılların ilk dönemlerinden beri düğün, şenlik ve panayırlarda, içki alemlerinde
karma yada ayrı ayrı oynanan bölgelerimiz olduğu kaynak kişilerce kulaktan
kulağa gelmektedir.
Yöremiz folkloruyla ilgili az da olsa bilimsel bir araştırmanın yapılması 1960
lı yıllara rastlamaktadır. 1960 İstanbul Festivaline bir ekip gönderilmiş,
böylece ilk ekip oluşturulmuştur. Bu ekipte ilk bakışta figür kısırlığı ve
sahneleme noksanlığı görülmüştür. Türkülerin hareketli ve ritmik oluşu ve müzik
gurubu oldukça ilgi çekmiştir. 1976 yılında İlimizde yapılan Türkiye Mahalli
Halk oyunları yarışması ülkemiz genelinde büyük bir ilgi görmüş, katılımın çok
fazla olması da Ülkemiz halk oyunlarının patlama noktası olmuştur. Bu patlama
ilimizde de hissedilmiş, yöremiz folklor araştırmalarına ve halk oyunlarına
olumlu katkısı olmuştur.
Halen
ilimizde değişik kişi ve kurumlar bu konularda çalışma yapıyor olsalar da, Halk
Oyunlarımıza ve Halk Müziğimize sahip çıkan, Geleneksel yapısı içerisinde
korunmasına önem vererek, Gençlerimize kendi kültürlerini öğrenme ve sahip
çıkılması yönünde ciddi anlamda çalışma yapan tek dernek HOYDEK HALK OYUNLARI
İHTİSAS GENÇLİK KULUBÜDÜR.
OYUN ADLARI
a) Kaşık
Oyunları:
1-Kırşehir’in
Gülleri,
2-Gel
Yanıma,
3-Çiçekdağı,
4-Üç Oğlan
(Alilerin Alisi-Kekillerin neşte neşte),
5-Yürü
Güzel,
6-Çubuk
Uzun,
7-Al Elmayı
Ver Narı,
8-Al Yanak
Allanıyor,
9-N’olur Hey
Gelin N’olur,
10- Oy
Nari,
11- Süpürgesi
Yoncadan,
12- Suda
Balık Oynuyor.
13- Badı
Sabah,
14-Çek
Deveci,
15-Sallan
Boyuna Bakayım,
16-Al Elma
Boyanır mı,
17-İnce
Çayır Biçilir mi,
Kaşık oyunlarımız: Genellikle karma olarak oynanmasına rağmen, bazı
bölgelerimizde yalnız kız ya da yalnız erkek oyunları olarak da karşımıza
çıkmaktadır.Örneğin; Çubuk Uzun-Erkek, Süpürgesi Yoncadan-kız oyunları olarak
oynanmaktadır.Oyunlar daire, yarım daire ve düz çizgi formunda oynanmaktadır.
Oyunlar hangi formda oynanırsa aynansın, karşılıklı
giriş çıkışlar,yanlara gidişler, öne arkaya gidiş gelişler şeklinde
sunulmaktadır.
b) Halaylar:
1-Ağırlamalar,
2-Hayrani
3-Avşar,
4-Üç Ayak,
5-Hoplama,
6-Hasan Dağı
Sekmesi,
7-Kargın
Halayı,
8-Esir
Almaca,
9-Sepetçioğlu,
10-İbramo,
11-Anşa,
12-Cemo,
13-Kıvrak
halayı,
14-Hopdirilim.
15-Sin Sin,
16-Tura,
17-Başımda
Altın Tacım,
18-Mavilim,
YÖRE GİYSİLERİ, TAKI VE AKSESUARLARI:
A-KADIN
GİYSİLERİ:
1-Başa
Giyilenler: Fes, pullu yazma, yazma(Tülbent),
2-Sırta
giyilenler: İçlik(Yakasız Göynek), Üç etek, Kuşak, Salta(Cepken),
3-Ayağa
giyilenler: Şalvar(Don), Yün Çorap, Yemeni, Lapçin,
4-Takı ve
Aksesuarlar: Beşibiryerde, penez, kolye, küpe, tepelik, sırma belik, Tokalı
kemer, Muska ve kolluk, mendil,
5-Saç
Şekilleri: Kakül, Ak Belik(püskül),
B-Erkek
Giysileri:
1-Başa
Giyilenler: Fes, Poşu(Renkli,siyah)
2-Sırta
Giyilenler: İçlik(Yakasız Göynek),Delme Yelek(Camadan), Yün Kuşak,
3-Ayağa
Giyilenler: Şalvar, Yün Çorap, Çarık(Yemeni),
4-Takı ve
Aksesuarlar: Gümüş Köstek, Para Kesesi, Muska, tütün Kesesi, Püsküllü yün çorap
bağı(Ponçak),
1-Başa Giyilenler:
Fes: Kırmızı çuhadan(keçeden) yapılmıştır. Giyen
kişinin yaşına veya ekonomik durumuna göre gümüş tepelikli ve alın kısmına
altın dizili olur. Fakir olanlarda penez dizili olur.Fesin üzerine değişik
renklerde pullu tülbent veya oyalı yazma örtülür, arkasına sırma saç belik
olarak örülür. Yazma ya da tülbendin arka uçlarından birinden tutulup çene
altından başın üzerine atılarak toka ile tutturulur.
2-Sırta giyilenler:
İçlik(Yakasız Göynek): Genellikle beyaz renkte,
yakasız, sedef düğmeli, ipekli, yine genellikle kırmızı işlemeli,
a. Salta(Cepken): Kadifeden, eflatun, kırmızı,
lacivert ve siyah renkte, önü açık, düğmesiz, içi astarlı, önlerde, kollarda ve
arkada yöre motiflerinden işlemeler vardır. İşlemeler, sim sırma ya da duruma
göre ipliklerden veya boncuklardan yapılmaktadır.
Üç
Etek: Bıçak burnu ya da zincirli diye adlandırılan kutnu kumaştan
yapılar. Etek üç parçalıdır. Parçaların kenarları işlemeli olduğu gibi düz de
olabilmektedir. Kollar ya uzundur veya kolsuzdur. Eteğin öndeki parçaların
uçları yukarı doğru kıvrılarak içten kuşağın altına sokulur.
Kuşak: Dokuma (Trablus), deri veya madeni tokalı kemer
olabilir. Üç eteğin üzerinden bele bağlanır. Uçları ponçaklı ya da
ponçaksız olabilir. Karışık renk ve nakışlarla genç kızların çeyizlerini
oluşturur.
Şalvar: Genellikle koyu renkli zemin üzerine küçük çiçekli ve motifli
basma, ipekli(Saten) kumaşlardan yapılır. Yerine göre çiçekli ve kendinden
yollu kadife de kullanılır. Belleri uçkurlu, paça ağızları düğmeli ya da
lastikli olur, bol peyiklidir.
3-Ayağa Giyilenler:
Yemeni: Tabanı kösele ve alçak topukludur. Genellikle siyah, kahverengi ve
kırmızı deriden yapılır. Zenginler ve yaşlılar lapçin denilen topuklu ayakkabı
giyerler. Yörede çarık olarak da adlandırılır.
Çorap: İşlemeli iplik yada beyaz yün dokumadır.
4-Takı ve Aksesuarlar: boyuna muska, murtlak,
gümüş gerdanlık ve kolye takılır.Bileklerde gümüş bilezik, parmaklarda yüzük,
kulaklarda küpe takı olarak kullanılır. Ayrıca zengin kadınlar ve gelinler,
alınlık, boyunlarına kremse ve beşi bir yerde takarlar. Gümüş
5-Saç Şekilleri: Kakül, fesin altından alın
kısmına kakül çıkartılır. Belik: Saç iki yada tek olarak örülüp, arkadan sırta
sarkıtılır. Beliklere püskül bağlanır(Ak belik).
B)ERKEK GİYSİLERİ:
1-Başa giyilenler:
Fes: Koyu kımızı, vişne renkli, püsküllü ya da
düz olarak keçeden yapılır.
Poşu: Fesin üzerine üzerine siyah ya da renkli,
ince olarak sarılıp, bağlanır. Sağ yana sarkıtılır.
2-Sırta Giyilenler:
İçlik(Yakasız Göynek): Genellikle ketendendir.
Bazen ipekli kumaştan da yapılır. Zemin beyaz, gri yada düz desenlidir.
Yakasız, astarlı, uzun kollu ve sedef düğmelidir.
Delme Yelek(Camadan): Siyah, lacivert ya da koyu
yeşil renklerde çuhadan yapılır. Kolsuzdur.Önde üç ya da dört düğme ile
iliklenir. Göğüs kısmı karın üstüne kadar açıktır. Köstek cebi bulunur.Sade
olduğu gibi işlemeli de olabilir.Astarladır.
Şalvar: Kumaşı yelek ile aynıdır. Uçkurlu ve
astarlı olarak, yandan cepli ya da cepsiz olabilir. Paça kısmı dar, geniş
peyliklidir.
Kuşak: Beyaz yünlü ve üç dört metre boyunda,
uçlar püsküllü veya düz olarak dokunur, şalvar ve gömleğin üstünden bele
bağlanır. Şalvarın üstünden sağ tarafa püsküller görünecek şekilde sarkıtılır.
3-Ayağa Giyilenler:
Çarık(Yemeni): Siyah deriden alçak topuklu olarak
yapılır, altı genellikle köseledir. Uçları kıvrık ya da düzdür.
Çorap: Beyaz yünden el örgüsü veya renkli
işlemeli olur. Diz altından uçları püsküllü yün bağıyla(ponçak) şalvarın
üzerine çekilir ve bağlanır.
4-Takı ve Aksesuarlar: Boyuna Muska ya da
murtlak, kuşak arasında tütün kesesi, para kesesi, yeleğin üstünde uzun
zincirli gümüş köstek bulunur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder